ေဟာ္မုန္း (Hormone)တို႔၏ အေျခခံအခ်က္ အလက္မ်ား

ငယ္ရြယ္ႏုပ်ဳိေနစဥ္ေတာ့ ေဟာ္မုန္း အေၾကာင္း စိတ္ဝင္စားလိမ့္မည္မဟုတ္ပါ။ အသက္အရြယ္ရလာေသာအခါ
အခ်ဳိ႕ေသာ ေဟာ္မုန္းမ်ား ခႏၶာကိုယ္မွအထြက္နည္းသြား သျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာေဝဒနာလကၡဏာအခ်ဳိ႕ ခံစားၾကရ
သည္။ ထိုအခါမွ ေဟာ္မုန္းအစားထိုးဖို႔ သတိရလာၾကသည္။ ေဟာ္မုန္းပါေသာေဆးမ်ား ေသာက္မည္၊ 


လိမ္းေ
ဆး၊ ခရင္မ်ားအသုံးျပဳမည္ သို႔မဟုတ္ ေဟာ္မုန္းပါဝင္သည့္ ေဆးပလာစတာ ကို မိမိအေရျပားတြင္ကပ္မည္။
သဘာဝေဟာ္မုန္းမ်ားကို သုံးေတာ့မည္ဟု ဆုံးျဖတ္ျခင္းမွာ ေကာင္းပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဘာ အတြက္ေၾကာင့္ သုံး
ရသည္။ မိမိသုံးမည့္ ေဟာ္ မုန္းတို႔၏ အက်ဳိးအျပစ္ႏွင့္ အေျခခံအခ်က္ေတြ ကိုေတာ့ သိထားဖို႔လိုပါမည္။ မိမိခႏၶာ
ကိုယ္ရိွ သက္ရိွယူနစ္ဆဲလ္ (cell) တစ္ခုျခင္းစီသို႔ ေဟာ္ မုန္းတို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရိွႏိုင္၍ျဖစ္သည္။ မိမိခႏၶာ ကိုယ္၌
ေဟာ္မုန္းမညီမညာျဖစ္ေနေသာ အေန အထားကို ျပဳျပင္ေကာင္းျပဳျပင္ႏိုင္မည္ သို႔မဟုတ္ ပိုဆိုးသြားေစမည္ဆို
သည့္အခ်က္သည္ မိမိကုသမႈ ခံယူမည့္ အစီအစဥ္ေပၚတြင္ မူတည္သည္။
အမ်ဳိးသမီးအမ်ားစုအေနျဖင့္ ေသြးအတြင္း ေဟာ္မုန္းဓာတ္မွ်ေျခမညီျခင္းအတြက္ ႐ိုးရွင္း လြယ္ကူေသာ ပ႐ိုဂ်က္
စတီ႐ုန္း (progesterone) ခရင္လိမ္းလိုက္ ႐ုံျဖင့္ ျပဳျပင္လို႔ရတာရိွသလို အခ်ဳိ႕ေသာအမ်ဳိးသမီးမ်ားတြင္ေတာ့
ထိုေလာက္ လြယ္ကူေလ့မရိွပါ။ သားအိမ္ထုတ္ပယ္ထားျခင္း (hysterectomy) ၊ ေသြးဆုံးလကၡဏာစု (PMS)
(endometriosis) အစရိွသည့္ အေျခခံအေၾကာင္း ေပၚမူတည္၍ ေဟာ္မုန္းအစားထိုုးမႈကို ဂ႐ုတစိုက္ ျပဳလုပ္ဖို႔
လိုအပ္လာသည္။
ဤအတြက္ ေဟာ္မုန္းအစားထိုးကုသမႈ ခံယူျခင္းမျပဳမီ ေအာက္ပါေမးခြန္းတို႔ကို မိမိကိုယ္ မိမိ ဦးစြာေမးၾကည့္သ
င့္သည္။
(က) မိမိလက္ရိွခံစားေနရေသာ ေဝဒနာလကၡဏာ(symptoms) တို႔သည္ ေဟာ္မုန္းမညီမွ်ျခင္း ေၾကာင့္ ဟုတ္ပါ
ရဲ႕လား။
(ခ) ေဟာ္မုန္းမညီမွ်ျခင္းေၾကာင့္ဆိုလွ်င္ မည္ သည့္ေဟာ္မုန္းအစားထိုးရန္ လိုအပ္ေနပါ သလဲ။
(ဂ) က်န္းမာေရးအတြက္ အေကာင္းဆုံးအေန အထားႏွင့္ ေဟာ္မုန္းညီမွ်မႈရိွေနေစရန္ မည္ကဲ့ သို႔ အစားထိုးသ
ည့္ နည္းလမ္းကို အသုံးျပဳရမည္ လဲ။ အစရိွသည့္ ေမး ခြန္းမ်ားပင္ျဖစ္သည္။
မိမိခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေဟာမုန္းညီၫြတ္ မွ်တမႈ(Hormon balance) ရိွမရိွ မသိခင္ အေရးပါသည့္ ေဟာ္မုန္းတို
႔အေၾကာင္း၊ ထိုေဟာ္ မုန္းတို႔ မိမိခႏၶာကိုယ္ေပၚ သက္ေရာက္မႈ အစရိွ သည္တို႔ကို သိထားသင့္ပါသည္။ ဤေနရ
ာ၌ ေဟာ္မုန္းအစားထိုးကုသေပးျခင္း၊HRT စကား လုံး၏အရွည္မွာ(Hormon replacement therapy) ကို ဆို
လိုပါသည္။ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း (၃ဝ) ေက်ာ္မွစတင္ကာ HRT ကို ဆရာဝန္မ်ား အသုံးျပဳခဲ့ၾကပါသည္။
အမ်ဳိးသမီးမ်ား၌ အဓိကခ်ဳိ႕ယြင္းေသာ မညီမွ်ေလ့ရိွေသာ ေဟာ္မုန္း (၃) မ်ဳိးမွာ အီစထ႐ိုဂ်င္ (Estrogen) ၊ ပ႐ိုဂ်က္
စတီ႐ုန္း (progesterone) ၊ တက္စတိုစတီ႐ုန္း (testosterone) တို႔ပဲျဖစ္သည္။ ၄င္း (၃) မ်ဴိး စလုံးကို အမ်ဳိးသမီး
တို႔၏ သားမ်ဳိးဥအိမ္ (ovary) က အဓိကထုတ္လုပ္ေပးၿပီး ေက်ာက္ကပ္အထက္ ကပ္လ်က္ရိွသည့္ အက္ဒရီနယ္
အက်ိတ္ (Adrenal gland)ကလည္း အနည္းငယ္ထုတ္ ေပးသည္။ ထိုေဟာ္မုန္း (၃) မ်ဳိးကို စတီးရြိဳက္ ေဟာ္မုန္း
(Steroid homone) သို႔မဟုတ္ လိင္ ေဟာ္မုန္း (Sex hormone)မ်ားဟုလည္း ေခၚ ဆိုၾကပါသည္။
Progesterone – လစဥ္ဓမၼတာမွန္မွန္ေပၚေစ ရန္ ထိန္းေၾကာင္းေပးေသာ ေဟာ္မုန္းျဖစ္သည္။ ကိုယ္ဝန္ရရိွေစရ
န္ႏွင့္ ရင္ေသြးၿမဲေစရန္ အကူ အညီေပးသည္။ Estrogen ၏အစြမ္းကို တစ္ ဖက္မွ ထိန္းညိႇေပးေလ့ရိွသည္။ ခႏၶာ
ကိုယ္ရိွ ေဟာ္မုန္းအေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ဤ (progesterone) မွ ထပ္ဆင့္ျဖစ္ေပၚသည္။
Estrogen – အမ်ဳိးသမီးဆန္ေစေသာ ေဟာ္မုန္း ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ ေယာက်္ားတို႔ႏွင့္မတူေသာ အသံစူးစူးကို ျဖစ္
ေပၚေစသည္။ ရင္သား၊ တင္ သားတို႔ကို ဖြံ႕ၿဖိဳးေစသည္။ ဓမၼတာေသြးဆင္းေစ သည္။ အေရျပားကို ႏူးညံ့ေစသ
ည္။
Testosterone – ဖိုေဟာ္မုန္းျဖစ္သည္။ အမ်ဳိး သမီးတို႔၏ ခႏၶာကိုယ္၌လည္း ပမာဏအနည္းငယ္ ထြက္ရိွသည္။
အ႐ိုးျဖစ္တည္မႈအတြက္ အေထာက္အကူေပးၿပီး လိင္ စိတ္ကိုျဖစ္ေပၚေစ သည့္ ေဟာ္မုန္းျဖစ္သည္။
DHEA (dehydroepiandrosterone) – Testosterone ႏွင့္ Estrogen မျဖစ္ခင္ ေရွ႕ေျပး အျဖစ္ (precursor) ေ
ဟာ္မုန္းဟု ဆိုႏိုင္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ DHEA မွ ထိုေဟာ္မုန္း (၂) မ်ဳိးျဖစ္လာသည္ဟုလည္း ဆိုႏိုင္သည္။
Adrenal အက်ိတ္မွ အဓိကထြက္ရိွသည္။ ခႏၶာကိုယ္အသား ဓာတ္ (protein) ဖြဲ႕စည္းရန္ႏွင့္ ပ်က္စီးေနေသာ
အပိုင္းကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ရန္အတြက္ မရိွမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ ေဟာ္မုန္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အသက္ အရြယ္ရလာသ
ည္ႏွင့္အမွ်DHEA အထြက္ႏႈန္း ေလ်ာ့က်လာသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အိုမင္းရင့္ ေရာ္ျခင္း၊ (Aging)ကို တိုင္းတ
ာႏိုင္ေသာ ဇီဝ အမွတ္အသားတစ္ခု(biomarker) အျဖစ္လည္း အသုံးျပဳႏိုင္သည္။
Ardrogens – ဖိုေဟာ္မုန္းမ်ားျဖစ္သည္။(testosteron) ႏွင့္ (androstenedione) တို႔ ပါဝင္သည္။ DHEA ကိုလ
ည္း (Ardrogen) ဟု မၾကာခဏ ယူဆေလ့ရိွ သည္။ သို႔ေသာ္ အမ်ဳိး သမီးမ်ား၌ Estrogen အျဖစ္ အလြယ္တကူ
ေျပာင္းသြားေလ့ရိွသည္။သဘာဝ (natural) သို႔မဟုတ္ ဇီဝတစ္ထပ္တည္း က်ေသာ (bioidentical) ေဟာ္မုန္
းမ်ားခႏၶာကိုယ္မွထြက္ရိွေသာ ေဟာ္မုန္းမ်ားႏွင့္ တစ္ထပ္တည္း တူညီေအာင္ ပြားထားေသာ ေဟာ္မုန္းမ်ားကို
(natural) သို႔မဟုတ္ (bioidentical) ေဟာ္မုန္းမ်ားဟု ေခၚပါသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္မွထုတ္လုပ္ေ
သာ ေဟာ္မုန္းမ်ား၏ အေျခခံေမာ္လီက်ဴးအဆင့္ ဖြဲ႕စည္းပုံတူေသာ ေဟာ္မုန္း မ်ားကို အထက္ပါ အတိုင္း ေခၚဆိုျ
ခင္းျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ ေဟာ္မုန္းတို႔ကို လူတို႔ကသဘာဝမွ ရယူျခင္းမရိွဘဲ ဓာတ္ခြဲခန္းအတြင္း ျပဳလုပ္ဖန္တီး
အသုံးျပဳျခင္း ေၾကာင့္ (bioidentical)ဆိုသည့္ စကားလုံးက ဤေနရာ၌ အေရးပါလာသည္။
ဥပမာအားျဖင့္ ဆရာဝန္တို႔ အသုံးျပဳသည့္ premarin ဆိုသည့္ ေဆးမ်ဳိးဆိုလွ်င္ ကိုယ္ဝန္ရိွေနေသာ ျမည္းမ
(mere) ၏ က်င္ငယ္ေရမွ ထုတ္လုပ္ထားျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္ သည္။ ခႏၶာကိုယ္ရိွေဟာ္မုန္းတို႔၏ အျပဳအမူ သည္ အင္မ
တန္မွ႐ႈပ္ေထြးလွသည္။ ခႏၶာကိုယ္ရိွ သက္ရိွယူနစ္ဆဲလ္တို႔၌ ခ်ိတ္ဆက္ရာ၌ ဥပမာ ေပးရလွ်င္ ေသာ့ႏွင့္ေသာ့ ခ
ေလာက္လို အံဝင္ခြင္ က်ခ်ိတ္ဆက္မွ လိုအပ္ေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ တို႔ ၿပီးေျမာက္ၾကေလ့ရိွသည္။ ထိုသက္ရိွ
ယူနစ္ ဆဲလ္ရိွ ခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္ေသာအပိုင္းကို (receptors)လက္ခံရာေနရာေလးမ်ားဟု ေခၚသည္။ ေဟာ္ မုန္းတို႔
(receptors) ေလးမ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္မိ သည္ႏွင့္ ထို (cell) ကို ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ား ဆက္ ၍ေ ပးေတာ့သည္။ ဤ
ေနရာ၌ ထိုေဟာ္မုန္း၏ ေမာ္လီက်ဴးအဆင့္ ဖြဲ႕စည္းမႈမတူေသာ အေျခ အေနတြင္ ထိုၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားလည္း
ကြဲလြဲသြား ေလ့ရိွသည္။ ထိုအခါ ေနာက္ဆက္တြဲခႏၶာကိုယ္ အတြက္ အႏၲရာယ္ရိွေသာ ဆိုးက်ဳိးတို႔ျဖစ္ေပၚ လာ
ရသည္။
လူတို႔ဖန္တီးေသာ (synthetic) ေဟာ္မုန္းမ်ား
Synthetic ေဟာ္မုန္းမ်ားသည္ လူတို႔၏ ခႏၶာကိုယ္အေပၚ သဘာဝ (natural) ေဟာ္မုန္း မ်ားအတိုင္း မျပဳမူၾကပါ
။ ေဆးကုမၸဏီမ်ားသည္ ၄င္းတို႔တီထြင္ေဖာ္ထုတ္ ထားေသာ ေဟာ္မုန္းတို႔ ကို မူပိုင္ခြင့္မွတ္ပုံတင္ျခင္း (patent)
ျပဳလုပ္ႏိုင္ ရန္ သဘာဝေဟာ္မုန္းႏွင့္ တစ္ထပ္တည္းမတူညီ ေအာင္ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ မူပိုင္ခြင့္ရမွ တစ္ဦး တည္း
ပိုင္ မိမိႀကိဳက္သည့္ေစ်းႏႈန္းျဖင့္ ျဖန္႔ခ်ိႏိုင္ မွာျဖစ္သည္။ ဥပေဒ၌ သဘာဝထုတ္ကုန္တို႔ကို မိမိတစ္ဦးတည္းအပိုင္
အျဖစ္ မွတ္ပုံတင္ခြင့္ မျပဳ ထားပါ။
Progestins – လူတို႔ဖန္တီးထုတ္လုပ္ထားေသာ (progestinerones) မ်ားျဖစ္သည္။ ထို(progestins) တို႔ျဖင့္
ပဋိသေႏၶတားေဆး ထုတ္ လုပ္ျခင္းႏွင့္ သမ႐ိုးက် (HRT) ကုထုံးမ်ားတြင္ အသုံးျပဳေလ့ရိွပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္
ေစ်းကြက္ အတြင္းေတြ႕ရေသာ provera (medroxyprogesterone acetate) ၊ Aygestin (norethindrone
acetate) ႏွင့္ Megace (megestarol acetate) အစရိွသည့္ ေဟာ္မုန္း ေဆးမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
Provera – ေဟာ္မုန္းအစားထိုးကုထုံး (HRT) ၌ progestin အျဖစ္အမ်ားဆုံး အသုံးျပဳေသာ ေစ်းကြက္အတြင္း
ရိွ ေဆးအမည္ျဖစ္သည္။
Premarin – အထက္တြင္ဆိုခဲ့သလို ကိုယ္ဝန္ရိွ ေနေသာ ျမည္းသို႔မဟုတ္ ျမင္း၏က်င္ငယ္ရည္မွ အီစထ႐ိုဂ်င
(Estrogen) ကို ထုတ္ယူျခင္းျဖစ္ သည္။ ထို အီစထ႐ိုဂ်င္ (estrogen) သည္ သဘာဝအတိုင္း ထုတ္ယူထားသ
ည္ဟုဆိုေသာ္ လည္း ျမင္းသတၱဝါတို႔အတြက္သာ ထိေရာက္စြာ အသုံးတည့္ပါမည္။ လူတို႔အတြက္ လိုအပ္ေသာ
အက်ဳိးအာနိသင္ကိုမူ အျပည့္အဝရႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။
Prempro – သမ႐ိုးက် (HRT) အသုံးမ်ားေသာ ေဟာ္မုန္းအတြဲအစပ္ျဖစ္သည္။ premarin ႏွင့္ provera ကိုေရ
ာ၍ ထုတ္လုပ္ထားျခင္းျဖစ္ သည္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ေဒါက္တာျမင့္ဦး
Credit : Yatimagazine