မနာမက်င္ဆီးေက်ာက္ေျချခင္း

ဆီးေက်ာက္ဆုိသည္မွာ ေသးငယ္ေသာ အစိုင္အခဲမႈန္ေလးမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ အစုအေ၀းတုံးျဖစ္သည္။ ေက်ာက္ကပ္ႏွင့္ ဆီးအိမ္တုိ႔ကို ဆက္သြယ္ေပးထားသည့္ ယူရီတာ (ေခၚ) ဆီးႁပြန္ထဲတြင္ျဖစ္ေစ၊ ေက်ာက္ကပ္ထဲတြင္ျဖစ္ေစ (သို႔မဟုတ္) ႏွစ္ခုလုံးထဲတြင္ျဖစ္ေစ တစ္တုံးထက္ပုိေသာ ဆီးေက်ာက္မ်ားစြာ တစ္ၿပဳိင္တည္း တည္ရွိေနထုိင္ႏုိင္သည္။

ဆီးေက်ာက္ေ၀ဒနာရွင္ လူႀကီး၊ လူငယ္မ်ား ပိုမိုမ်ားျပားလာသလုိ ဆီးေက်ာက္ဖယ္ရွားႏုိင္သည့္ နာက်င္မႈနည္းပါးေသာ ေနာက္ဆုံးေပၚ နည္းစနစ္မ်ားႏွင့္ အသစ္ေပၚထြက္လာသည့္ ေဆး၀ါးကုထုံးမ်ားကလည္း အံ့မခန္းတုိးတက္လာေပသည္။


‘ဆီးေက်ာက္ဆုိသည္မွာ ဘယ္ကျဖစ္တာလဲ’

ဆီးထဲတြင္ အနည္အႏွစ္မ်ား အလြန္မ်ားျပားလာသည့္အခါ ဦးစြာ အစိုင္အခဲမႈန္ေလးမ်ား ျဖစ္ေပၚလာၿပီး ထုိမွတစ္ဆင့္ ဆီးေက်ာက္ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ဆီးေက်ာက္တည္ေစႏုိင္သည့္ အႀကီးမားဆုံးေသာ အႏၲရာယ္မွာ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းမွာ အျဖစ္မ်ားေသာ ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္သည္။ ဆီးေက်ာက္တစ္ခါတည္ဖူးပါက ထပ္မံျဖစ္ပြားႏုိင္ေခ်လည္း မ်ားသည္။ လမေစ့ဘဲေမြးေသာ ကေလးငယ္မ်ားတြင္ပင္ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္း ျဖစ္ပြားႏုိင္သည္။

ဆီးေက်ာက္အမ်ဳိးအစားေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေပသည္။ ဆီးေက်ာက္အမ်ဳိးအစားေပၚမူတည္၍ ျဖစ္ပြားရသည့္အေၾကာင္းရင္းကို တိက်ေသခ်ာစြာ ခန္႔မွန္းႏုိင္ေပသည္။ အျဖစ္မ်ားဆုံးမွာ ကယ္လ္ဆီယမ္ပါ၀င္သည့္ ေက်ာက္ျဖစ္သည္။ အသက္ ၂၀ ႏွင့္ ၃၀ ၾကားမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားေလ့ရွိၿပီး အမ်ဳိးသားမ်ားမွာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားထက္ ပို၍ျဖစ္ႏုိင္ေပသည္။ ကယ္လဆီယမ္ဓာတ္သည္ အျခားေသာဓာတ္မ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ဓာတ္ျပဳ၍ ဆီးေက်ာက္အျဖစ္ လူကို ဒုကၡေပးေလသည္။ အျဖစ္အမ်ားဆုံးမွာ ေအာက္စဲလိတ္ (Oxalate) ျဖစ္၍ ေဖာ့စဖိတ္ (Phosphate) ႏွင့္ ကာဗြန္နိတ္ (Carbonate) တုိ႔သည္လည္း ဆီးေက်ာက္ျဖစ္ေပၚေစသည္။

စေတာ္ဘယ္ရီ၊ စပ်စ္သီး၊ ဇီးသီး၊ ကီ၀ီသီးစသည့္သစ္သီး၀လံမ်ား၊ ဟင္းႏုနယ္၊ ႐ံုးပတီသီး၊ ပဲေတာင့္ရွည္၊ တ႐ုတ္နံနံစသည့္ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား၊ ေျမပဲ၊ သီဟိုဠ္ေစ့ စသည့္အေစ့အဆံမ်ား၊ ေခ်ာကလက္၊ ပဲျပားစသည့္အစားအစာမ်ားတြင္ေအာက္စလိတ္ပါ၀င္္သည္။ ထုိ႔ျပင္အူသိမ္ထဲတြြင္ျဖစ္ပြားတတ္သည့္ ေရာဂါအခ်ဳိ႕သည္လည္း ကယ္လဆီယမ္ ေအာက္စလိတ္ (Calcium Oxalate) ပါ၀င္ေသာ ဆီးေက်ာက္မ်ား ျဖစ္ပြားႏုိင္ေခ်ကို ျမင့္မားေစသည္။ Cystinuria ဟုေခၚေသာ ဆီးထဲတြင္ စစ္စတင္းဓာတ္မ်ား ပါ၀င္ေနသည့္ ေရာဂါေ၀ဒနာရွင္မ်ားတြင္မူ စစ္စတင္း(Strurite) ပါ၀င္သည့္ ဆီးေက်ာက္ျဖစ္ပြားႏုိင္သည္။ ထုိ Cystinuria ေရာဂါသည္မ်ဳိး႐ုိးလုိက္ႏုိင္သလုိ ျဖစ္ပြားႏုိင္ေခ်မွာလည္း အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးႏွစ္ေယာက္လုံးအတြက္ တူညီသည္။

အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ သဘာ၀အရ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း ပိုမုိျဖစ္ပြားႏုိင္သည့္အတြက္ စတ႐ူမုိက္ (Strurite)ပါ၀င္ေသာ ဆီးေက်ာက္မ်ားပိုအျဖစ္မ်ားသည္။ ထုိစထ႐ူမုိက္ေက်ာက္မ်ားသည္ အရြယ္အစား အလြန္ႀကီးမား၍ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးႁပြန္ႏွင့္ ဆီးအိမ္မ်ားထဲတြင္ သြားေရာက္ပိတ္ဆုိ႔ေနႏုိင္သည္။ အမ်ဳိးသားမ်ားတြင္မူ ယူရစ္အက္ဆစ္ (Uric acid) ပါ၀င္သည့္ ဆီးေက်ာက္မ်ား ပိုမုိျဖစ္ပြားႏုိင္သည္။ ထုိအမ်ဳိး အစား ဆီးေက်ာက္မ်ားသည္ ေဂါက္ (Gout) ဟု ေခၚသည့္ အဆစ္ေယာင္ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားတြင္ ျဖစ္ႏုိင္သလုိ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြား၍ ကင္ဆာေဆးသြင္းကုသမႈ (Chemotherapy) ခံယူေနရသူမ်ားတြင္လည္း ျဖစ္ႏုိင္သည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ ဆီးေက်ာက္အမ်ဳိးအစားမ်ားသည္ေမြးရာပါဆီးလမ္းေၾကာင္း ခၽြတ္ယြင္းမႈျပႆနာမ်ားေၾကာင့္လည္း ေပၚေပါက္လာတတ္သည္။

‘ဆီးေက်ာက္ရွိေနၿပီဆုိရင္ ဘယ္လုိေရာဂါလကၡဏာေတြ ခံစားရမွာလဲ။’

ေက်ာက္ကပ္မွဆီးကို ဆီးအိမ္ထဲသို႔ ပုိ႔ေပးရေသာ ယူရီတာေခၚ ဆီးႁပြန္အတြင္းသို႔ ဆီးေက်ာက္တုံး ေရာက္ရွိလာသည့္တုိင္ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းမွာ မည္သည့္ေရာဂါလကၡဏာကိုမွ် မခံစားရဘဲ ရွိေနတတ္သည္။ ထုိသုိ႔ ဆီးႁပြန္ထဲသုိ႔ေရာက္ရွိလာေသာ ဆီးေက်ာက္သည္ ေက်ာက္ကပ္မွ ထြက္လာေသာဆီးကို ေအာက္သို႕ဆက္မဆင္းႏုိင္ေအာင္ ပိတ္ဆုိ႔ပစ္လုိက္ေလသည္။ ထုိအခါ ဆီးေက်ာက္ရွိေနသည့္ ေက်ာက္ကပ္မွာ ေရာင္ရမ္း၍ နာက်င္မႈကို ခံစားရေတာ့သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ထုိနာက်င္မႈမွာ မခံႏုိင္ေအာင္ ဆုိးရြားတတ္ေပသည္။

အဓိကေရာဂါလကၡဏာမွာ ျပင္းျပင္းထန္းထန္ ဗုိက္ေအာင့္ျခင္း (သို႔မဟုတ္) ခါးကိုက္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထုိေ၀ဒနာသည္ ႐ုတ္တရက္ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သလုိ ႐ုတ္ခ်ည္းလည္း သက္သာသြားႏုိင္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ေပါင္ၿခံေနရာတြင္ နာက်င္မႈခံစားရတတ္သလုိ အမ်ဳိးသားမ်ား တြင္မူ ေ၀ွးေစ့နာက်င္ျခင္းပင္ ျဖစ္ေပၚႏုိင္သည္။ အျခားေသာ လကၡဏာမ်ားမွာမူ - ဆီးအေရာင္ပုံမွန္မဟုတ္ျခင္း၊ ဆီးထဲတြင္ေသြးပါျခင္း၊ ခ်မ္း၍တုန္ျခင္း၊ အဖ်ားတက္ျခင္း၊ ပ်ဳိ႕ျခင္းႏွင့္ အန္ျခင္းတုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။

‘ဆီးေက်ာက္ေ၀ဒနာရွင္လုိ႕ သံသယရွိရင္ ဘယ္လုိစမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္မွာလဲ။’

စမ္းသပ္မႈအေနျဖင့္မူ ၀မ္းဗုိက္ (သုိ႔) ခါးေနရာမွာ လက္ျဖင့္စမ္းသပ္ၾကည့္႐ုံျဖင့္ပင္ နာက်င္ေနႏိုင္သည့္အတြက္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး မ်ားကုိပင္ ေသာက္ရန္လုိအပ္ႏုိင္သည္။ ဆီးေက်ာက္ဟု သံသယရွိပါက စမ္းသပ္မႈထက္ စစ္ေဆးမႈမ်ားကို ဦးစားေပး၍ လုပ္ေဆာင္ရမည္။ ေသြးထဲရွိ ယူရစ္အက္ဆစ္ ပမာဏကုိ စစ္ေဆးျခင္း၊ ဆီးထဲတြင္ ေသြးနီဥပါမပါႏွင့္ အစိုင္အခဲမႈန္ (Crystals) ေလးမ်ားပါမပါ စစ္ေဆးျခင္းတုိ႔ကို ျပဳလုပ္ရမည္။ စစ္ေဆးမႈအေျဖမ်ားအရ ဆီး (သုိ႔မဟုတ္) ေသြးထဲတြင္ ကယ္လဆီယမ္ (သုိ႔) ေအာက္စဲလိပ္ (သုိ႔) ယူရစ္အက္ဆစ္ပမာဏမ်ား ျမင့္တက္ေနႏုိင္သည္။ ထုိ႔အျပင္ ၀မ္းဗုိက္ကုိ ကြန္ပ်ဳတာဓာတ္မွန္ (CT Scan)၊ သံလုိက္ဓာတ္မွန္ (MRI)၊ ဓာတ္မွန္ (Xray) ႐ိုက္ျခင္း၊ ေဆးသြင္း၍ ဆီးလမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ျခင္း (Intravenous Pyelogram-IVU)၊ တယ္လီေဗးရွင္း ဓာတ္မွန္႐ိုက္ျခင္း (USG) စသည္ျဖင့္ ဆီးေက်ာက္ကုိ ပုံရိပ္ေဖာ္ေပးႏုိင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ားကုိ အသုံးျပဳရေပမည္။

‘ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းေ၀ဒနာကုိ ခံစားရပါက ဘယ္လုိမ်ိဳးကုသမႈကုိ ခံယူရမလဲ။’

အဓိကအေနျဖင့္ ခံစားရေသာ ေရာဂါကၡဏာမ်ား သက္သာေအာင္ႏွင့္ ထုိလကၡဏာမ်ား ထပ္မံျဖစ္ပြားမႈမရိွေအာင္ ကာကြယ္ကုသရေပ မည္။ ဆီးေက်ာက္ေ၀ဒနာရွင္သည္ ဆီးမ်ားမ်ား သြားေစရန္အတြက္ တစ္ေန႔လွ်င္ ေရဖန္ခြက္ (၆) ခြက္မွ (၈) ခြက္အထိ ေသာက္သုံးရမည္။ အခ်ိဳ႕ေသာလူနာမ်ားတြင္ အေၾကာေဆးသြင္းရန္ပင္ လုိအပ္ႏုိင္သည္။ ေဆးပညာအသုံးအႏႈန္းအရ ရီနယ္ကိုးလစ္ (Renal Colic) ဟု အသိမ်ားသည့္ နာက်င္မႈေ၀ဒနာကုိ သက္သာႏုိင္ေစရန္ အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား (NSAID) လုိအပ္ႏုိင္သည္။

အရြယ္အစားေသးငယ္ေသာ ဆီးေက်ာက္ေလးမ်ားသည္ ဆီးထဲတြင္ အလုိအေလ်ာက္ပါသြားႏုိင္သည္။ ထုိကဲ့သုိ႔ ပါသြားေသာ ဆီး ေက်ာက္ကုိ ဓာတ္ခြဲစစ္ေဆးျခင္းအားျဖင့္ အမ်ိဳးအစားကုိ သိရွိႏုိင္သည္။ ျဖစ္ပြားသည့္ ဆီးေက်ာက္အမ်ိဳးအစားႏွင့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ျပင္းထန္မႈအေျခအေနတုိ႔ေပၚတြင္ မူတည္၍ ကုထုံးကုိလည္း သင့္ေလ်ာ္ရာ ေရြးခ်ယ္ကုသရသည္။ေရာဂါလကၡဏာ ျပင္းထန္သူလူနာမ်ားမွာ ေဆး႐ုံတက္ရန္ပင္ လုိအပ္ႏုိင္သည္။ ဆီးေက်ာက္အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္၍ ထုိဆီးေက်ာက္ကုိ ေၾကမြပ်က္စီးသြားေစရန္ (သို႔) ထုိဆီးေက်ာက္ ျဖစ္ေပၚေစသည့္ ဓာတ္မ်ားခႏၶာကုိယ္ထဲတြင္ နည္းသြားေစရန္ (သုိ႔) ထုိဆီးေက်ာက္ ထပ္မံႀကီးမားလာျခင္း မရွိေစရန္ လုိအပ္သည့္ေဆး၀ါးမ်ားကုိ ဆရာ၀န္က ၫႊန္ၾကားေပးလိမ့္မည္။

ထုိေဆး၀ါးမ်ားမွာ ယူရစ္အက္ဆစ္ေလွ်ာ့ခ်ေပးသည့္ Allopurinol၊ စထ႐ူဗုိက္ပါ၀င္သည့္ ဆီးေက်ာက္မ်ားအတြက္ ပိုးသတ္ေဆးမ်ား (Antibiotics)၊ ဆီးေဆးမ်ား (Diuretics)၊ ေဖာ့စဖိတ္ ပါ၀င္ေသာအရည္မ်ား (Phosphate Solution)၊ ဆီးကုိ အက္ဆစ္ဓာတ္ နည္းသြားေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးသည့္ ဆုိဒီယမ္ဘုိင္ကာဗြန္နိတ္၊ ဆုိဒီယမ္စစ္ထရိတ္မ်ား (Sodium Bicarbonate, Sodium Citrate) စသည္တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။

ဆီးေက်ာက္မွာ ဆီးထဲတြင္ ပါမသြားႏုိင္ေအာင္ အရြယ္အစားႀကီးမားလြန္းပါက (သုိ႔) တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ ပုိမုိႀကီးမားလာပါက (သုိ႔) ဆီးလမ္းေၾကာင္းတြင္ ပိတ္ဆုိ႔ေနသည့္အတြက္ ေက်ာက္ကပ္ထိခုိက္ပ်က္စီးမႈရွိလာႏုိင္ပါက ခြဲစိတ္ကုသမႈျပဳလုပ္ရန္ လုိအပ္လာႏုိင္ေပသည္။ ယေန႔ေခတ္တြင္မူ ေနာက္ဆုံးေပၚကုထုံးသစ္မ်ား ေပၚေပါက္လာေပသည္။ ထုိကုထုံးသစ္မ်ားမွာမခြဲမစိတ္ဘဲ ဆီးေက်ာက္ေျချခင္း (Extracorporeal Shock- Wave Lithotripsy-ESWL)၊ ၀မ္းဗုိက္တြင္ အေပါက္ေဖာက္၍ ဆီးေက်ာက္ဆြဲထုတ္ျခင္း (Percutaneous Nephrolithotomy)၊ မခြဲစိတ္ဘဲ ဆီးႁပြန္မွ ဆီးေက်ာက္ထုတ္ယူျခင္း (Ureteroscopy) စသည္တုိ႔ျဖစ္သည္။

ESWL ဟု ေခၚသည့္ မခြဲစိတ္ဘဲ ဆီးေက်ာက္ေျချခင္းနည္းလမ္းကို ေက်ာက္ကပ္ႏွင့္ အနီးဆုံးေနရာမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားသည့္ အရြယ္အစား ေသးငယ္ေသာ ဆီးေက်ာက္မ်ားအတြက္ အသုံးျပဳသည္။ ထုိနည္းလမ္းမွာ အသံလိႈင္း (သုိ႔) လွ်ပ္စစ္လိႈင္းကုိ အသုံးျပဳ၍ ဆီးေက်ာက္တုံးကုိ ေျခခြဲပစ္ျခင္းျဖင့္ ဆီးေက်ာက္မ်ား တစ္စစီျဖစ္ကာ ဆီးထဲတြင္ပါသြားေလသည္။

Percutaneous Nephrolithotomy ဟုေခၚသည့္ ၀မ္းဗုိက္တြင္ အေပါက္ေဖာက္၍ ဆီးေက်ာက္ ဆြဲထုတ္ျခင္းနည္းလမ္းကုိ ေက်ာက္ကပ္ ႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္အနီးတြင္ ျဖစ္ပြားသည့္အရြယ္အစားႀကီးမားေသာ ဆီးေက်ာက္တုံးမ်ားအတြက္ အသုံးျပဳသည္။ ေက်ာက္ကပ္၏အေပၚရွိ ၀မ္းဗုိက္ အေရျပားတြင္ အေပါက္ငယ္ကေလးေဖာက္ကာ Endoscope ျဖင့္ ဆီးေက်ာက္ကုိ ဆြဲထုတ္ဖယ္ရွားပစ္ျခင္းျဖစ္သည္။

Ureteroscopy ဟုေခၚေသာ မခြဲစိတ္ဘဲ ဆီးႁပြန္မွ ဆီးေက်ာက္ထုတ္ယူျခင္း နည္းလမ္းကုိမူ ဆီးလမ္းေၾကာင္းေအာက္ ဘက္ပိုင္းတြင္ ျဖစ္ပြားတတ္သည့္ ဆီးေက်ာက္မ်ားအတြက္ အသုံးျပဳသည္။ အကယ္၍ ဤနည္းစနစ္မ်ားျဖင့္ ကုသရန္မျဖစ္ႏုိင္ေသာ ဆီးေက်ာက္မ်ားအတြက္ ခြဲစိတ္၍ ဆီးေက်ာက္ထုတ္ယူျခင္း ျပဳလုပ္ရန္ လုိအပ္ႏုိင္ေပသည္။

‘ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းေ၀ဒနာက ျပန္လည္သက္သာ ေကာင္းမြန္ႏုိင္ပါ့မလား။’

ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းေၾကာင့္ အလြန္နာက်င္ခံစားရေသာ္လည္း ဆီးေက်ာက္ထြက္သြားသည့္အခါတြင္ မ်ားေသာအားျဖင့္ မည္သည့္ ထိခုိက္ပ်က္စီးမႈမွ မက်န္ခဲ့ႏုိင္ေပ။ ဆီးေက်ာက္ျဖစ္ပြားရသည့္ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းကုိ မရွာေဖြ၊ မကုသဘဲ ထားလုိက္ပါကမူ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ထပ္မံျဖစ္ပြားႏုိင္သည္။

‘ဆီးေက်ာက္တည္တဲ့အခါ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ေပၚႏုိင္လား။’

ျဖစ္ေပၚႏုိင္ေသာ ေနာက္ဆက္တြဲဆုိးက်ိဳးမ်ားမွာ ဆီးေက်ာက္ျဖစ္ပြားသည့္ ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္မလုပ္ေတာ့ျခင္း၊ အမာရြတ္ျဖစ္ျခင္း (Renal Scarring)၊ ဆီးႁပြန္ပိတ္သြားျခင္း (Acute Unilateral Obstructive Uropathy)၊ ထပ္မံ၍ ဆီးေက်ာက္တည္ရန္ အလားအလာ ရွိျခင္း၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ျခင္းစသည္တုိ႔ျဖစ္သည္။

‘ဆီးေက်ာက္ ထပ္မံမျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လုိကာကြယ္ရမလဲ၊၊’

အကယ္၍ ဆီးေက်ာက္ေ၀ဒနာကုိ ခံစားရဖူးသည္ဆုိပါက တစ္ေန႔လွ်င္ ေရ (၈) ဖန္ခြက္ခန္႔ ေသာက္သုံးရန္ လုိအပ္ပါသည္။ ျဖစ္ပြား ခဲ့သည့္ ဆီးေက်ာက္အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္၍ ထပ္မံျဖစ္ပြားျခင္းကုိ ကာကြယ္ႏုိင္ရန္ ေဆး၀ါးမ်ားေသာက္သုံးရန္ႏွင့္ အစားအစာမ်ား စားသုံးသည့္ ပုံစံကုိ ေျပာင္းလဲပစ္ရန္လည္း လုိအပ္ႏုိင္ေပသည္။
Dr. Thant Zaw
(က်န္းမာေရးစာတုိမ်ားစုစည္းထားမွဳမွ ျပန္လည္ကူးယူမွ်ေ၀ပါသည္။)